GOŁĄB

PRAWIE 700 LAT HISTORII

]Pierwsze pisane informacje o tej wsi pochodzą z 1326 roku. W aktach spisanych na potrzeby dziesięciny płaconej papiestwu wspomina się o tej miejscowości i dwóch plebanach Piotrze i Janie. Pochodzenie nazwy miejscowości budzi spory. Dawna nazwa miejscowości Gołąb brzmiała Gołambie, Gołębie lub Głambie i zapisywano ją jako Chalube, Golambie lub Holube. Nazwę nadali jej prawdopodobnie właściciele nazwani Gołębiami, Gołębiowskimilub właściciel tych terenów, który nazywał się Gołąb. Możliwe jest, że nazwa pochodzi od dzikich gołębi, które żyły na wysepkach Wisły lub od miejsc głębokich (głambi), które były przy tutejszych brodach, czyli przejściach przez Wisłę. Wieś Gołąb należała do dóbr królewskich.

Osadnictwo w tej wsi może sięgać dawnych czasów, a to za przyczyną urodzajnych gleb jakie osadnicy mogli znaleźć w pobliżu ujścia Wieprza do Wisły, dodatkowo przebiegała tędy przeprawa przez Wisłę co rozwijało osadnictwo.

Zapewne na przełomie XII i XIII wieku Gołąb był wyróżniającym się ośrodkiem osadniczym leżącym na żyznych glebach w pobliżu przepraw przez Wisłę i Wieprz. Rolę Gołębia podkreśliło jeszcze wybudowanie drewnianego kościoła. Właścicielem wsi był książę a następnie król Polski. Szybko rozwój Gołębia jako ważnego ośrodka osadniczego i religijnego zahamowały wojny z XIII wieku. Był to czas licznych zamieszek, najazdów Rusinów, Jaćwingów, Litwinów i Tatarów. Nawet Lublin przez pewien czas należał do Rusinów. W wyniku konfliktów liczba mieszkańców wsi zmalała.

W XIV wieku liczba ludności rosła, sumy podatków kościelnych wzrosły z 5 grzywien w 1326 roku do 7 grzywien w 1354 roku. Można z tego wywnioskować, że Gołąb i okoliczne wsie rozwijały się i przybywało ludności. Wokół Gołębia z czasem powstało parę wsi królewskich. Z dokumentu biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca z 1419 roku wynika, że w Gołębiu istniały 4 karczmy. Karczmy były nie tylko miejscem, gdzie można było napić się alkoholu i przenocować, ale też znajdowały się tu warsztaty rzemieślnicze a także ówczesne „sklepy”. Duża liczba karczm wskazuje, że Gołąb stał się ważnym ośrodkiem w regionie.
Na skutek zmiany koryta Wisły znaczenie Sieciechowa znacznie upadło, a przeprawa przez Wisłę odbywała się głównie w Gołębiu. Tędy wiódł ważny szlak handlowy z Mazowsza do Lublina i dalej na Ruś. Dodatkowo w czasach panowania Władysława Jagiełły król bardzo często przebywał w Skokach, gdzie znajdował się dwór królewski. Z czasem, gdy Gołąb stawał się coraz ważniejszym ośrodkiem, dwór w Skokach zaczął podupadać i został przeniesiony do Gołębia.

W 1474 roku utworzono odrębne województwo lubelskie. Mimo, że Gołąb i okoliczne wsie związane były bardziej z Lublinem niż z Sandomierzem to te okolice włączono do ziemi stężyckiej w województwie sandomierskim, choć niekiedy notowano je również w ziemi lubelskiej.

Pierwsze bardziej szczegółowe informacje o Gołębiu pochodzą z XVI wieku. Królowie Polski zawsze borykający się z problemami finansowymi chętnie dzierżawili dobra królewskie różnym magnatom.

W 1564 roku była to duża wieś. Mieszkało tu 30 kmieci na 7 i pół łanie ziemi. Każdy z nich płacił czynsz pieniężny i w naturze – odpowiednią ilość żyta i owsa z łana ziemi. Dodatkowo raz w roku oddawali oni na rzecz dzierżawcy wsi po 2 kury i 60 jaj raz w roku. Oprócz bogatych chłopów we wsi mieszkało też 6 zagrodników mających „ról po trosze i łąk pod sobą”.

Wieś pomyślnie rozwijała się w pierwszej połowie XVII wieku. Wówczas wieś Gołąb liczyła 15 łanów ziemi i mieszkało tu 30 rodzin kmiecych. Duże zniszczenia w Gołębiu przyniosła wojna ze Szwecją. Po działaniach wojennych w 1661 roku obsiewano tylko 3 łany i 2 kwarty oraz zostało tylko 12 rodzin kmiecych. W 1672 roku w Gołębiu szlachta uchwaliła akt konfederacji gołębskiej.

We wsi był drewniany dwór, obwiedziony murem. Po prawej stronie dworu była drewniana oficyna a także kuchnia. Za dworem znajdował się folwark a w nim kurniki, chlewy i stodoły. Dokumenty mówią też o istnieniu murowanego kościoła „rysami niebezpiecznie oznaczonego” a także „starożytnego Loretu” stojącego obok.
Na wysokim poziomie stała również kultura, której ośrodkiem był dwór plebański. W XVII wieku założono tu orkiestrę parafialną złożoną z flecisty, puzonisty i dwóch skrzypków. W tym samym czasie powstała też biblioteka, która należała do największych w regionie i przetrwała do końca XIX wieku. W 1794 roku wszystkie kosztowności parafii przeznaczono na cele obronności kraju. Rok później upadła Rzeczpospolita a dawne dobra królewskie znalazły się pod zarządem rządu Cesarstwa Austrii. W 1809 roku dobra te przejął rząd Księstwa Warszawskiego. Następnie Gołąb stał się dobrem rządowym Królestwa Polskiego i często był dzierżawiony prywatnym osobom. W 1840 roku Gołąb włączono do dóbr dęblińskich stanowiących donacje Iwana Paskiewicza.